Nëse ata nuk duan një kodër për Muhamedin, Muhamedi dëshiron një kodër. Versioni modern i kësaj thënieje do të thoshte: nëse negociatorët e Serbisë dhe Kosovës nuk arrijnë një marrëveshje në Bruksel, ndërmjetësi evropian Miroslav Lajçak do të trokasë në derën e tyre.
“Erdha për të vazhduar aty ku e lamë të enjten”, përgjigjet me buzëqeshje Lajçak, ndërmjetësuesi evropian në dialogun ndërmjet Serbisë dhe Kosovës, i pyetur se çfarë do t’i thotë fillimisht kryeministrit të Kosovës Albin Kurti dhe presidentit serb, Aleksandar Vuçiq, kur ai i viziton Prishtinën e Beogradin.
Bisedimet e mbajtura të enjten e kaluar në Bruksel nuk sollën zgjidhje për çështjen e dokumenteve hyrëse-dalëse, prezantimin e të cilave Qeveria e Kosovës e paralajmëron nga 1 shtatori dhe tabelave të regjistrimit të lëshuara nga Serbia për qytetet e Kosovës, të cilat autoritetet në Prishtinë nuk do t’i njohin më.
Negociatorët u ndanë me notën e ndërmjetësit se bisedimet nuk kishin përfunduar, por armëpushimi i retorikës së ashpër zgjati mw pak se dy ditë.
Më pas vijuan vizitat e ministrit të Punëve të Brendshme të Kosovës në veri të Kosovës, mesazhe për barrikada të reja dhe këmbëngulje në vendimet e marra, konferenca për media nga shefi i ekipit negociator serb, e më pas edhe nga presidenti i Serbisë, ku diskutoi përsëri kolonat e refugjatëve, gjoja likuidimet e planifikuara dhe luftën për paqen, pretendimet se pala tjetër nuk dëshiron asnjë kompromis.
“Takimi sigurisht që nuk ka qenë i kotë”
“Unë pajtohem me gjithçka që renditët, por vetëm theksoj rëndësinë e dialogut dhe procesit që unë drejtoj sepse tregon se sa vëmendje është e përqendruar në të gjitha këto dhe sa të larta janë pritshmëritë,” tha Lajçak në një intervistë për BBC në serbisht.
Në përpjekje për të arritur një marrëveshje para 1 shtatorit, Miroslav Lajçak fillimisht vjen në Prishtinë dhe më pas shkon në Beograd.
Ai do të shoqërohet nga i dërguari amerikan për Ballkanin, Gabriel Escobar.
Asnjë argument, por edhe asnjë rezultat
U deshën më shumë se një vit dhe një sërë krizash të ndjekura me fjalë të ashpra nga Beogradi dhe Prishtina që Aleksandar Vuçiq dhe Albin Kurti të takoheshin në tryezën e bisedimeve në Bruksel.
Pavarësisht tensioneve të paprecedentë, kryenegociatori thotë se ka arsye ta shohë takimin pozitivisht pasi të dy palët diskutuan për herë të parë qëllimin përfundimtar: një marrëveshje gjithëpërfshirëse për normalizimin e marrëdhënieve.
“Ishte një raund shumë i ndryshëm. Ne patëm një diskutim shumë profesional, të fokusuar dhe me respekt, por ata nuk u grindën, ata respektuan vizionet që kishte secili dhe ishin të vetëdijshëm për dallimet”.
BBC: A do të thotë kjo se ata kanë pasur një grindje më parë?
Lajçak: “Atmosfera në këtë takim ishte shumë më e mirë, kaq mund të them”.
Megjithatë, edhe në një atmosferë të tillë, nuk u gjet zgjidhje për një problem shumë më urgjent.
Qeveria në Prishtinë më herët kishte njoftuar se nga 1 gushti në pikat kufitare do të fillojë lëshimi i dokumenteve hyrëse-dalëse për të gjithë ata që hyjnë në Kosovë me letërnjoftime serbe, gjë që Serbia e ka bërë në drejtim të kundërt për më shumë se një dekadë, duke arsyetuar. duke mos njohur dokumentet e Kosovës.
Pronarëve të veturave me targa të qyteteve të Kosovës, por të lëshuara nga Serbia, u është dhënë një afat prej dy muajsh për t’i regjistruar ato me targa që mbajnë markën e Republikës së Kosovës.
Serbët nga veriu i Kosovës u përgjigjën me barrikada dhe Qeveria e Kosovës u pajtua që të shtyjë zbatimin e masave deri më 1 shtator – dhe tani koha po ikën me shpejtësi.
“Ne gjithmonë kemi disa zgjidhje të gatshme, por së pari inkurajojmë palët të na tregojnë se si e shohin zgjidhjen.
“Asnjëherë nuk është një parim merre-ose-lëre-it, por është profesional dhe ne gjithmonë kemi propozime që i vendosim në tryezë”, përshkruan Lajçak, duke përshkruar se si duken bisedat.
Ndërmjetësi evropian nuk ka asnjë shqetësim: çështja e dokumenteve hyrëse-dalëse është aktualisht më e rëndësishme për shkak të urgjencës së afatit që po afron.
“Unë mund të imagjinoj çdo situatë, duke përfshirë që të dyja palët të ndalojnë lëshimin e dokumenteve të tilla, por edhe skenarë shumë më të keq – ne duam t’i shmangim ato gjithashtu.”
“Ne kemi disa propozime që janë aktuale, por sigurisht që nuk do të ndihmonte të flasim për to publikisht ndërsa ne jemi ende duke i diskutuar ato.”
I pyetur për problemin e targave, Lajçak do të përgjigjet – në kontekstin e agresionit rus kundër Ukrainës.
“Prioriteti është të ndihmojmë Ukrainën në luftë dhe që konsumon kapacitetet tona, kështu që nuk ka mirëkuptim në BE për një konflikt të mundshëm në Ballkan që do të luftohej për gjëra që nuk janë të dhimbshme, urgjente, nuk kushtojnë shumë, dhe mos rrezikoni jetë”.
“Nga ana tjetër, ka një moment të favorshëm për Ballkanin, BE-ja e kupton se nuk duhet të duket sikur ka humbur interesin dhe ka kthyer kokën nga lindja – prandaj na duhen shembuj pozitivë nga rajoni”.
BBC: Por ngjitësit në targa nuk janë shembull pozitiv nga rajoni, nuk është një praktikë evropiane që aplikohet askund?
Lajçak: “Ngjitëset janë padyshim më të mira se targat e përkohshme që njerëzit duhet t’i vendosnin dhe hiqnin.Është një masë e përkohshme dhe nuk kam dëgjuar që dikush të ankohet për të”.
Beogradi dhe Prishtina arritën një marrëveshje të përkohshme për targat vjeshtën e kaluar, kohëzgjatja e së cilës u zgjat për gjashtë muaj në prill.
Kjo pjesërisht e zgjidhi praktikën e kahershme të ndërrimit të targave në ato të provës, të cilën shoferët nga Kosova detyroheshin ta bënin kur hynin në Serbi, dhe që Kosova synonte ta adoptonte për shoferët me targa serbe.
Sipas asaj marrëveshjeje, pronarët e targave të lëshuara në Serbi i mbulojnë me afishe shenjat e kombësisë kur hyjnë në Kosovë, ndërsa pronarët e veturave me targa të Kosovës bëjnë të njëjtën gjë kur hyjnë në Serbi.
Dhe derisa krizat po kapin njëra-tjetrën, temat mbeten anash tema për të cilat negociatorët nuk kanë gjetur zgjidhje ose nuk kanë zbatuar marrëveshjet e dakorduara për një dekadë: nga formimi i Bashkimit të Komunave Serbe, te çështja të të zhdukurve në konfliktet e viteve 1990 dhe pas luftës, deri te pagesa në dukje e thjeshtë e energjisë elektrike në veri të Kosovës apo kontrollet komplekse mbi burimet energjetike.
I pyetur nëse koncesionet e mundshme të njërës palë në krizat aktuale mund të kompensohen pikërisht për këto çështje, kryenegociatori është i qartë.
“Gjithçka është e lidhur me gjithçka, por nuk dua që të duket sikur po tregtojmë – në mungesë të një vizioni të përbashkët për të ardhmen, do të ishim të dënuar të merreshim vetëm me çështje të përditshme.”
“Kjo është arsyeja pse është e rëndësishme të shihet se si këto çështje përshtaten në marrëveshjen e përgjithshme, për të cilën patëm një bisedë të parë të rëndësishme.”
Asociacioni i Komunave Serbe: ‘Një mundësi, jo një kërcënim’
Në mars të vitit 2022, Miroslav Lajçak premtoi me vendosmëri se liderët e Serbisë dhe Kosovës nuk do të takohen derisa të ketë diçka për të cilën ata ranë dakord.
“Ke të drejtë, pas dy takimeve që nuk ishin veçanërisht produktive, ne thamë se donim të kishim diçka konkrete për bisedën e radhës.”
“Çështja e njerëzve të zhdukur kishte më shumë kuptim të ishte pikërisht ajo – më pak përçarëse, e rëndësishme për të dyja palët dhe ne ishim afër përfundimit të dokumentit kur ngjarjet në terren hapën nevojën për menaxhimin e krizave.”
Në epokën e menaxhimit të krizave, një temë për Beogradin zyrtar mbetet po aq aktuale – formimi i Asociacionit të Komunave Serbe (ZSO) i themeluar me Marrëveshjen e Brukselit të vitit 2013 dhe akuzat e autoriteteve të Kosovës për moszbatimin e saj.
Kur u pyet nëse Asociacioni wshtë një çështje politike apo ligjore, negociatori evropian i tha BBC-së në serbisht se ka elementë të të dyjave.
“Marrëveshja e Brukselit është ratifikuar në parlamentin e Kosovës dhe është obligim ligjor i Kosovës – aspekti juridik është më i madh se shumë marrëveshje të tjera të arritura në Bruksel, të cilat as nuk janë ratifikuar.
“Aspekti politik është rreth nesh dhe na pengon të zbatojmë marrëveshjen.
Lajçak thotë se i ka ofruar zgjidhje palës negociatore në Prishtinë.
“Mesazhi im për partnerët në Kosovë është që të ndryshojnë narrativën – mos mendoni për këtë çështje si diçka që nuk dëshironi të jeni dhe filloni të mendoni se çfarë mund të jetë”.
“Mendoni si një mundësi, jo një kërcënim.”
Edhe çështja e energjisë është e ngadaltë, ndonëse është zgjidhur me dy marrëveshje të mëparshme dhe është sqaruar më tej me një udhërrëfyes në qershor 2022.
“Të dyja palët ranë dakord për këtë, mendoj se të dyja palët kanë arsye të jenë të kënaqura dhe ta mbështesin atë – nëse gjithçka nuk do të përkonte me vendimet për dokumentet dhe tabelat hyrëse-dalëse, besoj se harta e rrugës tashmë do të ishte zbatuar”.
“Jemi vonë, por e dimë se ku jemi dhe cilat janë hapat e ardhshëm, ndaj presim që të zbatohen.
Dhe është pikërisht zbatimi i marrëveshjes me të cilën ende po lufton ndërmjetësi evropian.
“Zbatimi i marrëveshjeve të arritura është një parim që vlen edhe për Serbinë edhe për Kosovën”.
“Nuk është një parim që e ka shpikur dikush për të torturuar palët negociuese, është një parim i vjetër që është baza e së drejtës ndërkombëtare – si do të kem kredibilitet për të arritur marrëveshje të reja, nëse nuk i zbatoj ato të mëparshmet?
Gjithsesi, optimizmi nuk e lë pasi pretendon se “nuk është çështja nëse, por kur do ta zgjidhim këtë”.
“Nuk ka zgjedhje të ardhshme në Serbi apo Kosovë, deri në vitin 2025, nuk ka zgjedhje të mëdha në Evropë, madje as në SHBA deri në vitin 2024”.
“Ne kemi një periudhë prej dy vitesh për t’u fokusuar plotësisht në punë, pa penguar politikën – do të ishte një dështim nëse në dy vjet jemi në të njëjtin vend si tani.”
(Përkthyer me shkurtime nga BBC, seksioni në gjuhën serbe)
